Gazâlî’nin İktisat Felsefesi

Kişiliğiyle her zaman örnek olan ve “saygı adamı” olarak tanınan, öğrencilerine titizliği ve hakikatisöylemekten vazgeçmeyen tavrıyla hatırlanan Sabri Orman; kendisini “iktisat tarihçisi” ya da “İslâm iktisatçısı”değil, “düşünce tarihçisi” olarak konumlandırdı. Klasik felsefe ile mantığın araçlarını modern bilimseltekniklerle birlikte kullanarak tartıştığı metodolojiyi çalışmalarının merkezine aldı. Klasik kaynakları modernsorunlarla ilişkilendirirken anakronizmden kaçınarak kavramların tarihsel bağlamdaki anlamlarına sıkı sıkıyabağlı kaldı. Her eserinde önce sistematiğini okura açıp ardından yöntemini; İslâmî iktisatla sınırlı olmayan biryaklaşımla, İslâm entelektüel mirasının envanterini çıkarmaya yönelik bir proje teklifine dönüştürdü. Bütün buvasıflarıyla Orman, düşünce tarihçisi kimliği üzerinden İslâm toplumunu da modern zamanların penceresindenresmetmeye çalışan idealist bir ilim adamı olarak temayüz etti.İhyâ başta olmak üzere Gazâlî’nin eserlerindeki iktisadî kavramları bir araya getirip tutarlı bir düşünceçerçevesi kurduğu Gazâlî’nin İktisat Felsefesi adlı çalışmasında Sabri Orman; Gazâlî’nin ekonomik düşüncesinidin, ahlâk ve fıkıh bağlamında bütünlüklü bir biçimde ele alıyor. Temel kaynaklardan hareketle ihtiyaç, kanaat,israf, servet ve ticaret kavramlarını birlikte okuyan Orman; bu görüşleri yalnız iktisadî terimlerle değil, insanınahlâkî ve toplumsal yükümlülükleri perspektifinden yorumluyor. “Denge” fikrinin iktisadın gayesi olarak öneçıktığı ve bu dengenin bireysel kanaat ile toplumsal adalet düzlemlerinde tartışıldığı Gazâlî’nin İktisatFelsefesi, kavramların tarihsel bağlamını gözeterek modern iktisadın değerlerinden bağımsız bir çözümlemeyürütüyor. İslâm iktisadı literatüründe Gazâlî’nin ekonomiye bakışını tarihsel bağlamı içinde açıklayan bu eser,temel başvuru kaynaklarından biri olarak kabul ediliyor.